Historia katedry

Historia Katedry Finansów sięga 1950 roku, kiedy to profesor Lesław Adam objął stanowisko Kierownika Katedry Prawa Finansowego. Profesor L. Adam łączył pracę na AE i na Uniwersytecie  Wrocławskim. Jest uznawany za twórcę wrocławskiej Szkoły Prawa Finansowego. Cechą charakterystyczną ówczesnych badań prowadzonych przez prof. L. Adama było przedstawianie związków między prawem i ekonomią. W szczególności dominowały badania dotyczące kontroli finansowej, budżetu państwa i prawa daninowego oraz finansowania jednostek samorządowych.

Szkoła naukowa stworzona w latach pięćdziesiątych przez L. Adama była dalej rozwijana przez  jego uczniów – Józefa Kaletę, Marię Myszkowską i Wandę Romanowską, a następnie kontynuowana przez kolejne pokolenia.

Profesor Adam kierował Katedrą do 1968 r. Następnie przez długie lata (1968–1996) funkcję kierownika Katedry Finansów pełnił Profesor Józef Kaleta, następnie w 1996 r. przekazując kierowanie Katedrą Profesorowi Markowi Łyszczakowi (1996-2015). Od listopada 2015 r., po śmierci Prof. Marka Łyszczaka Rektor wyznaczył Profesora Leszka Patrzałka na p.o. kierownika Katedry Finansów, a od 2016 r. – kierownika Katedry. Profesor Leszek Patrzałek kierował Katedrą do września 2021 r. Od października 2021 funkcji kierownika Katedry podjął się prof. Marek Pauka. [Update 31.XII.2021]

Profesor J. Kaleta, swoim opracowaniem Finansowanie ochrony środowiska (1978) niejako zapoczątkował badania skupiające się początkowo na problematyce finansowania ochrony środowiska i postępu technicznego. Były one kontynuowane przez uczniów Profesora i zaowocowały monografiami:

• G. Borys: Finansowe instrumenty ochrony gruntów rolnych, 1983;
• Z. Traczyński: Funkcjonowanie opłat i kar pieniężnych w ochronie środowiska, 1985;
• E. Bogacka-Kisiel: Finansowe aspekty działalności państwa w ochronie środowiska, 1993;
• M. Łyszczak: Finansowe instrumenty ochrony środowiska, 1995. 

Stabilne i długoletnie kierowanie Katedrą sprzyjało ciągłemu rozwojowi, i to w obu aspektach – ilościowym i jakościowym. Przez ostatnie 25 lat zatrudnienie znajdywały w niej kolejne roczniki absolwentów i obecnie Katedra Finansów jest na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu jednym z najliczniejszych zespołów , a przy tym wysoko cenionym ze względu na swe osiągnięcia.

Wspomniana wyżej szkoła naukowa jest nadal żywa i rozwijana przez kolejne pokolenia. Rok 1990 stworzył jednak zupełnie nową sytuację. Przeobrażenia w polskiej polityce i gospodarce, a także rozwój kontaktów międzynarodowych, sprawiły, że w spektrum badań znalazły się obok tradycyjnych zagadnień finansów przedsiębiorstw także nowe obszary i instytucje systemu finansowego, takie jak finanse międzynarodowe, rynki finansowe, finanse publiczne czy bankowość. W każdym z tych obszarów dokonania pracowników Katedry trwale wpisały się w dorobek nauk o finansach.

W tak licznej jednostce w naturalny sposób wytworzyły się skupione wokół tematów i osób zespoły badawcze zajmujące się wybranymi aspektami nauk o finansach.

Finanse przedsiębiorstw stanowiły główny nurt badań prowadzonych przez W. Romanowską w ciągu długiego okresu jej aktywności zawodowej. Zapoczątkowane zostały jej rozprawą doktorską Amortyzacja jako czynnik finansowania produkcji i środków trwałych obronioną w 1960 r. jeszcze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego, a w późniejszym okresie zaowocowały takimi publikacjami, jak: Samofinansowanie a amortyzacja, 1971 czy wielokrotnie wznawiane Finanse organizacji gospodarczych, 1984 (wspólnie z J. Kaletą). Ich kontynuację stanowią prace J. Uchmana, (przede wszystkim monografia Podatkowe uwarunkowania polityki wypłat dywidend spółek kapitałowych, 2002), a także obronione pod jego kierunkiem doktoraty (5) dotyczące finansów przedsiębiorstw (L. Niżyński, Wybór i zastosowanie metod oceny finansowej inwestycji rzeczowych, 2008), funkcjonowania podatków i ubezpieczeń (L. Syguła, Czynniki ekonomiczne i prawne uchylania się osób fizycznych od opodatkowania, 2011; P. Prędkiewicz, Prywatne ubezpieczenia jako źródło finansowania opieki zdrowotnej, 2013). W sferze finansów przedsiębiorstw mieszczą się także liczne opracowania I. Dittmann, D. Fijałkowskiej, P. Lutego, M. Muszyńskiego, M. Pauki i P. Szczepaniaka.

Zespół skupiony wokół L. Patrzałka kontynuuje nurt badań zapoczątkowany pracami J. Kalety, jakim są aspekty prawne i ekonomiczne finansów publicznych w Polsce. Monografie L. Patrzałka: Funkcje ekonomiczne samorządu terytorialnego, 1996; Finanse samorządu województw w systemie finansów publicznych, 2005 oraz Finanse samorządu terytorialnego, 2010, a także przygotowane pod jego kierunkiem doktoraty (8) stanowią ciekawe badania najbardziej aktualnych problemów finansów samorządu terytorialnego, np. finansowania deficytu budżetowego gmin, ich samodzielności finansowej, wpływu funduszy strukturalnych pozyskiwanych z Unii Europejskiej na finanse samorządowe, subwencji ogólnej i dotacji celowych jako źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego czy zarządzania długiem, np.:

• A. Werwińska, Samodzielność finansowa gmin a finansowanie deficytu budżetowego, 2002;
• K. Smolny, Znaczenie funduszy strukturalnych Unii Europejskiej dla systemu finansów samorządu terytorialnego w Polsce, 2006;
• J. Olejniczak, Subwencje ogólne i dotacje celowe jako źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego, 2006;
• E. Salik, Działalność regionalnych izb obrachunkowych w zakresie polityki długu jednostki samorządu terytorialnego, 2008).

Istotnym wkładem w rozwój finansów publicznych są też badania poświęcone funkcjonowaniu ich poszczególnych segmentów, np. budżetom wojewodów (M. Gałecka, Budżet wojewody jako narzędzie polityki regionalnej w zdecentralizowanym systemie finansów publicznych, 2011) czy systemowi ubezpieczeń społecznych (E. Gubernat, Pozarolnicze zabezpieczenie emerytalne a równoważenie systemu finansów publicznych w Polsce w latach 2000–2010, 2012). Dopełnieniem tego dorobku są także badania profesor Doroty Korenik, dotyczące usług banków dla sektora finansów publicznych.

Bardzo dynamicznie rozwija się zespół prowadzący badania nad funkcjonowaniem rynku finansowego w Polsce, kierowany do niedawna przez M. Łyszczaka. Zarówno jego opracowania autorskie (Obrót akcjami, 1991; Prawne otoczenie rynku kapitałowego, 1998), jak i przygotowane pod jego kierunkiem i obronione prace doktorskie (17), szczegółowo analizują rozwój różnych segmentów rynku finansowego i wprowadzane nań nowe instrumenty, takie jak warranty, obligacje zamienne i skarbowe czy krótkoterminowe papiery dłużne, np.:

• A. Skraba, Warranty opcyjne jako instrumenty rynku kapitałowego, 2003;
• Z. Wójtowicz, Znaczenie skarbowych papierów wartościowych dla rynku finansowego, 2004;
• P. Wach, Obligacje zamienne jako instrumenty rynku kapitałowego, 2004;
• M. Pauka, Uwarunkowania rozwoju rynku krótkoterminowych papierów dłużnych w Polsce, 2005;
• E. Łobodziński, Czynniki rozwoju rynku funduszy inwestycyjnych typu hedge w Polsce, 2011
• M. Mała-Nackowska, Fundusze wysokiego ryzyka na rynku NewConnect , 2013

a także różne operacje i formy ryzyka związane z działalnością na tym rynku, np.:

• P. Szczepaniak, Uwarunkowania płynności finansowej banków spółdzielczych, 1998;
• G. Mielcarek, Rachunek opcyjny jako metoda wyceny spółek nowoczesnych technologii, 2003;
• P. Matkowski, Ryzyko operacyjne w działalności instytucji finansowych, 2006;
• I. Dittman, Ocena ryzyka inwestycyjnego na wschodzących rynkach nieruchomości, 2007;
• M. Muszyński, Instrumenty finansowe jako narzędzie ograniczania ryzyka inwestowania w udziałowe papiery wartościowe, 2008;
• D. Fijałkowska, Transakcje sekurytyzacji włoskich podmiotów sektora finansów publicznych, 2010,
• P. Luty, Parytet wymiany tytułów własności w procesie połączenia jednostek gospodarczych, 2013.

Na podkreślenie zasługuje także silnie rysujący się nurt aspektów prawnych działalności podmiotów gospodarczych, w tym także instytucji finansowych, obecny od samego początku w pracach M. Łyszczaka i jego zespołu:

• M. Błaszczyszyn, Koszty i korzyści podatkowe wynikające z funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce, 2003;
• T. Gaweł, Trwałość uprawnień wynikających z koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej, 2004;
• K. Biernacki, Ryzyko podatkowe sekurytyzacji aktywów w Polsce, 2006).

Można uznać, że ten właśnie element stanowi bezpośrednie nawiązanie do tradycji szkoły stworzonej przez Lesława Adama i studiów z zakresu prawa finansowego.

Zagadnieniami finansów międzynarodowych i rynków finansowych zajmuje się zespół kierowany przez J. Karwowskiego. Jego rozprawa doktorska Płynne kursy walutowe – teoria i funkcjonowanie (1988) zapoczątkowała kolejny etap w rozwoju dorobku Katedry w dziedzinie finansów międzynarodowych, zapoczątkowany pracami M. Myszkowskiej. J. Karwowski podjął później międzynarodowe badania porównawcze polityki kursu walutowego (J. Karwowski, Prognozowanie kursu walutowego, 1993) oraz działalności banków centralnych (J. Karwowski, Operacje zagraniczne banków centralnych, 1997), a także funkcjonowania globalnych rynków finansowych (J. Karwowski, Centra offshore na globalnych rynkach finansowych, 2010). Należy dodać, że pod kierunkiem J. Karwowskiego badania te są kontynuowane, a doktoraty, których był promotorem (3), dotyczyły m.in. problematyki transferów międzynarodowych kapitału i ich opodatkowania, finansowania nowotworzonych przedsiębiorstw w Niemczech, funduszy private equity, funkcjonowania rynku obligacji:

• M. Mohr, Möglichkeiten der Innovationsfinanzierung für mittelständische neugegründete unternehmen in Deutschland [Możliwości finansowania innowacji przez nowo powstałe małe i średnie przedsiębiorstwa niemieckie], 1996;
• I. Fałat-Kilijańska, Inwestycje private equity i ich konsekwencje dla działalności spółek kapitałowych, 2006;
• A. Brodzka, Wpływ regulacji Unii Europejskiej w zakresie wymiany informacji podatkowych i zapobiegania unikaniu opodatkowania na decyzje inwestycyjne osób fizycznych, 2009;
• N.  Śmieja, Determinanty oprocentowania obligacji notowanych na rynku zorganizowanym w Polsce, 2015.

Ważną dziedziną badań naukowych prowadzonych w Katedrze Finansów są szeroko potraktowane zagadnienia bankowości. Trzeba tu podkreślić intensywność badań i zaangażowanie wielu pracowników, co zaowocowało licznymi publikacjami zbiorowymi, wśród których można wymienić Podstawy zarządzania finansami banku komercyjnego, 1998 i Usługi i procedury bankowe, 2000, obie pod redakcją E. Bogackiej-Kisiel, a także Perspektywy współpracy banku z samorządem terytorialnym w Polsce, 2005 oraz Innowacyjne usługi banku, 2006, obie pod redakcją D. Korenik.

W dziedzinie nauki o przedsiębiorstwie bankowym, a więc najnowszym aspekcie przedmiotu bankowości, mieszczą się także publikacje autorskie:

• D. Korenik, System oceny aktywności terenowych centrów zysku banku komercyjnego, 1999;
• B. Półtorak, Sekurytyzacja kredytu hipotecznego, 2005;
• B. Półtorak, Hipoteczny pieniądz bankowy, 2013;
• M. Kisiel, Internet a konkurencyjność banków w Polsce, 2005 .

Na wyeksponowanie zasługują także monografie (D. Korenik, Oszczędzanie indywidualne w Polsce. Produkty różnych pośredników i ich atrakcyjność, 2003; D. Korenik, Odpowiedzialność banku komercyjnego. Próba syntezy, 2009; D. Korenik, O roli służebnej banków, 2009). Pierwsza z nich lokuje się na pograniczu finansów osobistych i bankowości. Finanse osobiste to nowa dziedzina nauk o finansach, słusznie ciesząca się coraz większym zainteresowaniem zarówno wśród studentów, jak i w społeczności naukowców. Interdyscyplinarne podejście i współpraca z innymi ośrodkami naukowymi w Polsce zaowocowały opublikowaną przez PWN pracą zbiorową pod redakcją E. Bogackiej-Kisiel (Finanse osobiste. Zachowania, produkty, strategie, 2012).

W zespole zajmującym się problematyką bankowości powstało 17 doktoratów. Promotorem 8 z nich była D. Korenik (np. H. Kociemska, Wykorzystanie usługi bancassurance przez samorząd województwa, 2005; R. Arendarski, Wykorzystanie produktów bankowych przez miasta na prawach powiatu, 2007; E. Uznańska, Ryzyko długowieczności społeczeństwa a rynkowe instrumenty finansowe, 2013; A. Strzelczyk, Kształtowanie długu konsumenta w bankowych operacjach związanych z kartami kredytowymi, 2014). Promotorem kolejnych 9 doktoratów była E. Bogacka-Kisiel (np. D. Korenik, Strategie zarządzania aktywami i pasywami banków komercyjnych wydzielonych ze struktury Narodowego Banku Polskiego, 1995; J. Kolański, Funkcje zabezpieczeń prawnych i sądowego aparatu egzekucyjnego w ograniczeniu ryzyka gospodarczego, 2002; A. Kulas, Instrumenty i techniki zarządzania ryzykiem stopy procentowej w banku komercyjnym, 2003; M. Willmann, Czynniki ryzyka w finansowaniu budownictwa mieszkaniowego osób fizycznych przez sektor detaliczny banków komercyjnych w Polsce, 2007). Badania w tym obszarze prowadziły również B. Swat oraz U. Mleczko.

Obok tematyki obejmującej podstawowe zagadnienia nauk o finansach w Katedrze podejmowane są również badania dotyczące finansowania konkretnych sektorów. I tak zapoczątkowane przez M. Myszkowską badania nad problematyką finansowania służby zdrowia od lat kontynuuje Maria Węgrzyn. Jej rozprawa doktorska (Wybrane finansowe aspekty socjalnej funkcji państwa, 1996) zaowocowała serią prac poświęconych temu zagadnieniu, a także projektami badawczymi wyróżnionymi przez czasopismo branżowe „Menedżer Zdrowia” i 12 konferencjami z zakresu zarządzania i finansów w ochronie zdrowia. Pewnego rodzaju syntezą tych działań jest monografia M. Węgrzyn Uwarunkowania systemowe restrukturyzacji publicznych podmiotów leczniczych w Polsce (2013). Działalność ekspercka M. Węgrzyn i P. Prędkiewicza oraz dalsze ich publikacje stanowią cenny wkład w nieustające dyskusje o reformie służby zdrowia.

Innym przykładem tego rodzaju badań mogą być prace poświęcone finansowaniu rynku nieruchomości (publikacje B. Półtoraka i I. Dittmann).

Obiektywnym miernikiem osiągnięć Katedry Finansów jest rozwój jej kadry naukowej, wyrażony w liczbie obronionych rozpraw doktorskich i pomyślnie przeprowadzonych przewodów habilitacyjnych. Ich liczba w ciągu ostatnich 25 lat była tak znaczna (52 prace doktorskie i 8 rozpraw habilitacyjnych), że przedstawienie ich wszystkich przekraczałoby ramy tego opracowania. To właśnie one, recenzowane przez liczne niezależne gremia uczonych, stanowią o pozycji wrocławskiego ośrodka.

Na corocznie organizowanych ogólnopolskich i międzynarodowych konferencjach dorobek naukowy wrocławskiego ośrodka jest doceniany, podobnie jak związana z tym ośrodkiem aktywność wydawnicza. Zainicjowana w 2009 roku seria Nauki o Finansach i jej anglojęzyczna wersja Financial Sciences przyciągają autorów nie tylko z Polski, a publikowane tam prace są szeroko cytowane w innych wydawnictwach.

Aktualizacja: 31.12.2015